ALGEMEEN > Glazuur - algemeen > de kunst van het fritten
Ik ben al jaren op zoek naar de echte historische mangaanpaars, dus niet een pigmentmengsel. Daar behelp ik me mee, maar het komt toch niet in de buurt van het echte paars. Mangaanoxide op een alkalisch glazuur (van fritte 15.10 en nephalyne syeniet) werkt ook niet voldoende kleurend, omdat de kleur zelf alkalisch moet zijn.
Een oud recept geeft het volgende aan: men menge 2 delen zout, 2 delen potas en 1 deel bruinsteen in een stenen pot.
Maalde het vervolgens tot poeder. Zelf denk ik dat m.b.v. een fritte-0ven en een kogelmolen. Wie beschikt over deze hulpmiddelen en vindt het een uitdaging om dit recept uit te proberen? Zelf zou ik daar graag bij betrokken zijn.
Een oud recept geeft het volgende aan: men menge 2 delen zout, 2 delen potas en 1 deel bruinsteen in een stenen pot.
Maalde het vervolgens tot poeder. Zelf denk ik dat m.b.v. een fritte-0ven en een kogelmolen. Wie beschikt over deze hulpmiddelen en vindt het een uitdaging om dit recept uit te proberen? Zelf zou ik daar graag bij betrokken zijn.
20 antwoorden
-
Laat ik mijn vraag anders inkleden, want zo lukt het niet.
Wie heeft ervaring met het zelf fritten van grondstoffen en kan mij daar iets over vertellen. -
Jaap, hebt u een reden om zelf uw fritten te maken? Hebt u de nodige info betreft formules en eutectische mengsels ? Hebt u een mortier en een kogelmolen ? Hebt u een smeltkroes ?
-
Dag Lucien, bedankt voor uw reactie. Ik ga in elk geval iets leren, want van eutectische mengsels heb ik nog nooit gehoord. Een kogelmolen en een smeltkroes heb ik niet. Die wil ik ook eigenlijk niet aanschaffen omdat het een experiment betreft. In mijn eerste bericht heb ik een soort recept aangegeven( preciezer heb ik het niet). Het doel is om het oude mangaanpaars, dat in de 18e en 19e eeuw veel op tegels werd gebruikt, te vinden. Mijn resultaten tot nu toe zijn te bruin. Ik ben er al achter dat een puur alkalisch tinglazuur nodig is voor de basis. Lood en boor veroorzaken mangaanbruin. Ik hoop dat u me wat wijzer kunt maken.
-
Jaap,
Als het de bedoeling is enkel het turkoois-blauw via koper te verkrijgen, wat gekend is als Perzisch blauw, ook reeds gekend bij de oude Egyptenaren als ' egyptische pasta' , is het echt niet nodig om deze fritte zelf te maken. Dit is echt zeer omslachtig en onnodig, gezien er genoeg kant-en-klare frittes zo te koop zijn. De fritte moet een Soda(natrium)-silicaat-fritte zijn en nog wat do's en dont's.
voorbeeld fritte:
Ferro (voorheen Degussa ) 90208 fritte.
1.00 Na²O . 0;2 Al²O³ . 2.20 SiO²
3783 fritte.
1.00 Na²O . 0,25 B²O³ . 2.86
Mondré & Manz 1233
0.40 Na²O . 0.30 K²O . 0.30 CaO . 0,03 Al²O³ . 2,40 SiO²
Verder mag er geen PbO in zitten, weinig Al²O³ en BaO maakt het blauwer. 2% CuO volstaat.
Met deze gegevens kan u al een eind verder. Indien u geen recepten hebt kan u dit nog via deze weg opvragen. Wel de SK-smeltkegel bij vermelden.
Dit is misschien wel het oudste glazuurrecept. Men deed zout, wit zand, een beetje witte klei en kopercarbonaat samen smelten. Surf eens naar Babylonische tegels. Is he dàt wat u zoekt ?
-
Lucien, Wederom bedankt voor uw snelle antwoord, maar het gaat mij niet om turkoois-blauw, maar om mangaan-paars. Beide hebben een alkalisch glazuur nodig om tot kleur te komen. De eerste en de laatste fritte die je noemt lijken kansrijk. Heeft u er een recept bij voor 1020 graden Celcius? Weet u waar ze te koop zijn (Keramikos heeft ze niet). Bedankt voor de hulp.
-
Oeps Jaap, hop naar het bruinsteenpaars :-)
Hiervoor zijn de vorige frittes niet optimaal. Daarvoor moet u een Alkali - boorfritte hebben en een glazuur tot max.SK 01a . Mangaan 1 tot 4%.
Een uitstekende fritte is bv. Ferro 9018
1.00 Na²O . 2.00 B²O³ . 3,00 SiO²
Deze fritte is vast te vinden. -
Jaap,
Ik heb nog een recept tussen mijn nota' gevonden op basis van volgende fritte:
Degussa ( nu Ferro ) 90 167
0,45 Na²O . 0,45 Ka²O . 0,10 CaO . 0,20 Al²O³ . 0,60 B²O³ . 1,80 SiO²
SK 03a
90 167 60%
Krijt 28
Kaolien 12
+ 2% bruinsteen ( mangaanox.) -
Misschien een rare vraag of opmerking,maar ik heb altijd het idee dat met oude recepten ook een oude manier van stoken gebruikt zou moeten worden.Neem aan dat men toen zeker niet op gas of elektricitiet stookten maar met hout of turf stookten en in een andere omstandigheid dan nu.Kan dat ook invloed hebben op het resultaat en kleur?Misschien ook dat de grondstoffen toen meer vervuild waren en er meer resten inzaten van bv.andere organische elementen?Denk dat de klei van nu sowieso al uit een andere samenstelling bestaat.......
Caroline Kuiper -
Caroline,
Er zijn maar 3 mogelijkheden van stoken; oxyderend, neutraal en reducerend. De gebruikte brandstof heeft totaal geen belang. Alle organische verontreinigingen zijn reeds verdwenen alvorens een glazuur gaat smelten. De minerale onzuiverheden in de gebruikte grondstoffen kunnen wél de smelt beïnvloeden door 'trigger'-werking. Zo zal flint, een 'onzuivere' versie van kwarts, het glazuur sneller laten smelten. Ruwe grondstoffen hebben steeds meer mineralen (<1%) die als trigger ageren. De veldspaat bvb. bij de ene leverancier is daarom niet steeds gelijk aan de andere. -
Ik reageer maar 1 keer, want Lucien weet het uiteindelijk toch beter...
Volgens mij heeft Carolien een punt: het maakt wel degelijk uit of met gas, hout, turf of kolen wordt gestookt. Zo geven bijv. kolen veel zwavel af wat de ovenatmosfeer en de glazuren beinvloedt. Ook maakt het uit of je strak kunt reduceren of afwisselend door het type brandstof. En wat betreft de grondstoffen: die waren vroeger veel natuurlijker en dus minder zuiver. Als ik de zijkant van een scherf chinees porselein uit 1600 bekijk, zie ik verontreinigingen die je tegenwoordig niet meer zult vinden in porselein.
Zelf zou ik dan ook zoeken naar een manier om met moderne middelen de kleur te reproduceren en niet het procédé. -
Bert, u kent me echt te veel eer toe. Zoals ik reeds had geschreven is het niet de brandstof, maar wel de atmosferische conditie in de oven die telt. Indien u geen vlieg-assen wenst, wat reeds in hoofdzaak kalium is, bestaan er wat men noemt moffelovens. Het zwavel dat vrij komt uit kolen is reeds vluchtig op 115°C. Boven de 900°C zijn de nog aanwezige zouten ook in verbinding gegaan of hebben reeds de oven verlaten. Als ik het heb over lichte 'verontreinigingen' in grondstoffen, zoals veldspaat of flint, slaat dit niet op de scherf, maar wel op het glazuur. Deze lichte verontreinigingen zaten vroeger in de grondstoffen en zitten daar nog in. Keramisten gebruiken daarom 'Technisch zuivere' kwaliteit, terwijl farmacie en cosmetica werken met de duurdere, meer gezuiverde ' labo'-kwaliteit.
-
Beste mensen, laten we de beginvraag niet uit het oog verliezen!
-
Jaap, ik hoop dat je met deze frittes en recepten al een eind verder kunt. Succes. :-)
-
dag Jaap,
inderdaad even terug naar je beginvraag.
Wanneer zijn we begonnen met frittes te maken.
Dateert het recept wat je geeft niet van voor die tijd.
Misschien is goed malen in een vijzel al voldoende.
groet
Hans -
Hans, ik ben in het bezit van een uitgave uit 1903, reeds een 'nouvelle edition' : LA FAÎENCE par Theodore Deck. Chapitre V: fabrication des glaçures. In het kort, een hele beschrijving hoe men frittes moest maken. En een hele rits recepten met oa. Violet par manganèse. Leuk he? Probleem is wel dat het vakjargon en de grondstoffen een andere benaming hebben dan we nu gewoon zijn.
-
Lucien, zie je kans het mangaanrecept uit het Franse boek aan mij door te geven. Ik zal er vast niet alles van begrijpen, maar misschien geeft het toch een paar aanknopingspunten. Overigens ben ik bezig met het in het allereerste bericht genoemde recept. Ik denk dat dat 17e of 18e eeuws is. Het geeft mangaanpaars, maar nog niet fel genoeg en met te veel spikkels. Ik moet het dus nog fijner zien te krijgen. Inmiddels heb ik via de biscuitjes naar een kogelmolen gevraagd. Het liefst te leen of te huur, daar het een experiment betreft.
Hans, het malen van de grondstoffen heeft geen effect op de kleur. Bovendien lossen zout en soda op in water en dat gaat weer niet samen met het smeltproces in de oven (heb ik begrepen) -
Jaap,
Ook reeds vroeger dan de 17de eeuw werkte men reeds met frittes. De oudste zijn loodsilicaten, wat ik al heb gevonden hierover.
Hier een recept uit het voorgenoemde werkje voor VIOLET.
( Henry Havard, Histoire de la faïence de Delft 1877 ):
- Sable ............. 4 ( wit zand : flint?)
- Lie ............. 4 ( wijnrank-assen )
- Manganèse ... 2 ( mangaan-dioxyde )
Een alkalische fritte ( + mangaanox = blauw-violet ):
- Sable blanc......500 ( flint ?)
- Sel marin...........60 ( soda )
- Sel de soude ... 30 ( potas )
En zoals u reeds hebt mogen ervaren is een kogelmolen noodzakelijk. Hoe fijner het poeder, hoe beter de smelt. Pret ermee.
-
Dag Jaap,
Collega tegelmaker Annette Hoeben van Friese Tegel.nl
in Midlum heeft, naar ik hoorde, ervaring met fritten. Zij maakt alle glazuren zelf vanuit de grondstoffen. Het is een leerlinge van Bob Brenkman. Vraag eens aan haar of zij haar kennis kan/wil delen.
Veel succes,
Gerrit Sman
Atelier de Violier -
Begin mij af te vragen of Lucien nog aan pottenbakken toekomt, met het beantwoorden van al die vragen.
Groeten, Fred -
Dagen van niks en dagen van minder, he Fred. :-)
Deze vraag is gesloten, er kunnen geen antwoorden meer aan worden toegevoegd.